| موضوع: خەڵاتی نۆبێل چیە و كەی داهێنرا الإثنين 16 نوفمبر 2009, 6:34 pm | |
| ماوەیەك لەمەوپێش خەڵاتی نۆبێل بە پسپۆڕانی دنیای عیلم و زانست پێشكەش كرا. ئەو كەسانەی كەوا لە ژیانیاندا بە عیلم و زانست خزمەتیان كردووە و توانیویانە دەرگایەكی نوێ بو جیهانی پان و بەرینی زانست بكەنەوە. بۆ ئەوەی بزانین خەڵاتە نۆبێل هی كێ بووە و لە كەیەوە داهێنراوە ئەم باسە دەخوێنینەو. ئالفرێد نۆبێل لە شاری ستۆكهۆڵم لە 21 ئۆكتۆبری (1833)ـی زایینی لە بنەماڵەیەكی پێشەیی لەدایك بوو . ئەم پیاوە مەزنە دوای تەواو كردنی واتەكانی لە بەشی ئەندازیاری و كیمیادا، لە 20 وڵاتی جیهان كارگەی دامەزرند. ئەو لە ناو تاقیگەی كارگەكەیدا پتر لە 350 كەلوپەل و ئامێری نۆی داهێنا،كە یەكێك لەوانە دۆزینەوە و دروستكردنی ماددەی (تی ئێن تی ) بوو كە قازانجێكی زۆری بۆ ئالفرێد دەستەبەركرد بەڵام،ئەو كە قەد باوەڕی نەدەكرد داهێنانی (تی ئێن تی) كە بۆ خزمەت بە مرۆڤی دایهێنابوو دەبێتە ئامێری كوشتن و لە ناوبردنی ئینسانەكان لە بەر ئەوەی كە زۆر دڵرەحم و بەبەزەی بوو و خەمی دەخوارد كە بۆ چی ئەو داهێنانەكەی ئەو كە دەبوایە لە خزمەت مرۆڤدا بێ، بۆ دروستكردن و بنیادنانی دنیایكی نوێ بووەتە ئامرازێك بۆ كوشتن و لەناو بردنی ئینسانەكان . هەر بۆ ئەو مەبەستە ڕێكخراوێكی دامەرزاند بۆ خزمەت بە مرۆڤایەتی. ئالفرێد لە 27 نۆڤەمبەری (1895)ـی زایینی لە وەسیەتنامەكدا تەواوی سەروەت و سامان و داراییەكانی خۆی بەم ڕێكخراوەی بەخشی.ئەم پیاوە مەزنە لە دیسامبەری ساڵی(1896)ـی زایینی بە ویژدانێكی تا ڕادەێك ئاسوودە كۆچی دووای كرد. پاشان ئەو ڕێكخراوە لە 27 جوونی 1900 دا دەستی كرد بە رێكخستن و رێكوپێككردنی خۆی كە لەو داهاتەی كە لە كارگاكانی ئالفرێد نۆبێلەوە دەست دەكەوت بتوانیت هاندەرێ بێت بە تۆێژەران و خزمەتكارانی زانست و مرۆڤایەتی. ئەم داهێنەرە گەورە و بلیمەتە كاتێك كە دانستە و خاسیەتی تەقینەوەی تری گلیسیرینی بۆ دەركەوت ئەوە مادەیەی وەكو بەرهەمێكی بازرگانی داهێنا بەڵام بە پێچەوەانەوە، كەڵكی خراپیان لێ وەرگرد و بۆ لە ناوبردنی یەكتر بە كاریان هێنا .لەكاتێكدا ئالفرێد بۆ قازانجی گشتی و رێگەوبان و تونێل و هەڵكەندن و دەرهێنانی كانزا و هتد دروستی كردبوو ئاوەها لەو داهێنانە ئەوە كەڵكاژەیان كرد شەرمەزار بوو، بیری كرد كە بۆ قەرەبووكردنی چیبكات ئەوە بو كە تەواوی دارایی و سروەتەكەی ببەخشێت بەو كەسانە كەوا زۆرترین خزمەت بە زانست و بە تایبەت تۆێژینەوە لە زانست دەكەن و ئاسودەیی دەخەنە ژیانی مرۆڤەوە، كە بە 5 بەشی سەرەكی دابەش بوو : 1 داهێنانان لە زانستی فیزیا 2 داهێنان لە بواری پزیشكی 3 زانستە مرۆڤیەكان و ئەدەبییات 4 داهێنان لە زانستی كیمیا 5 ئاشتی لە نێوان نەتەوەكان. شایانی باسە ئەم وەسیەتنامە بە شێوازێكی فەرمی نەبوو بنەماڵەی ئاڵفرێد لارییان لێ بوو،چونكوو سەروەت و دارای ئاڵفرێد نۆبێل لە ناو 8 وڵاتدا بوو. پاشان ڕێكخراوی نۆبێل لە ساڵی (1905)ـدا پەیرۆپرۆگرامێكی نوسی بۆ ئەوەی كە خەڵاتەكان لە ژێر چاوەدێری 4 لێژنەی زانستیدا بدرێت كە بریتی بوون لە: 1: كۆری زانیاری پاشای(مەلێكی) زانست بۆ بەشی كیمیا و فیزیا 2: رێكخراوی پاشای پزیشكی كارۆلین بۆ بەشی پزیشكی و فیزیولۆجی(كارئەندامزانی) 4: كۆری زانیاری پاشای سوید بەشی ئەدەبیات 4: كۆمیتەی نەرویجی نۆبێل بۆ بەشی سۆلح و ئاشتی. ئەم خەڵاتانە كە هەموو ساڵێ لە یەكی دیسامبەری هەرساڵ لە رۆژی لە دایك بوونی ئالفرێد نۆبێلدا دەبەخشرێت، كە بریتیە لە 80 هزار دۆلار پارە و سپاسەنامەێك. ئاوەتاخۆازی ئەو رۆژەین كە ئێمەیش وەك گەلی كورد ئەوەندە پسپۆر و زانای چاكمان هەبێ كە رۆژی بتوانن ئەم خەڵاتە بۆ سەربەرزی گەل و نیشتمان وەر بگرن. _________________
توقيــع العضو شميران كركوكي | |
|
|
| موضوع: رد: خەڵاتی نۆبێل چیە و كەی داهێنرا الخميس 10 ديسمبر 2009, 6:11 am | |
| |
|
| موضوع: رد: خەڵاتی نۆبێل چیە و كەی داهێنرا الخميس 10 ديسمبر 2009, 5:34 pm | |
| به ريزى كاكه فيرو توقيــع العضو شميران كركوكي | |
|
|